Περί δημοκρατικής λειτουργίας της κοινωνίας για μια αριστερή αριστερά

Αγαπητέ Ναπολέοντα,

Συνεχίζω τη μελέτη της πρότασής σου «για μια αριστερή αριστερά», με το δεύτερο τμήμα που αφιερώνεις στη δημοκρατική λειτουργία της κοινωνίας.

Δεν θα έλεγα ότι συμφωνούμε, αλλά ούτε και το αντίθετο. Για να είμαι σαφής θα έλεγα ότι μια αριστερή αριστερά μπορεί να ξεκινήσει από τις βάσεις που θέτεις και να καταλήξει εκεί που θέλω εγώ που βέβαια είναι αυτό που απορρίπτεις ως ανέφικτο, δηλαδή την άμεση δημοκρατία. Το θέμα το έχω θίξει και το έχουμε συζητήσει, εδώ σε μένα, στις 28/10 και 4/11/2007. Ειδικά σε σχόλιό μου στις 9/11/2007 στην ανάρτηση «Σε ποια κοινωνία ζούμε» αναφέρομαι με περισσότερη λεπτομέρεια στη δική μου αντίληψη δημοκρατικής οργάνωσης. Δεν επανέρχομαι λοιπόν. Θέλω, όμως, να κάνω κάποιες επισημάνσεις στο κείμενό σου. Λες:

«Γιατί η εμπειρία μας είναι από διαδικασίες ΔΗΘΕΝ δημοκρατικές, όπου οι στόχοι είναι αφενός να χειραγωγηθεί το αποφασίζον σώμα αφετέρου να διαχέεται η ευθύνη και να μην βρίσκεις άκρη, να μην βρίσκεις υπεύθυνο».

Έχω 5 παρατηρήσεις σ’αυτή την πρόταση (δεν φταίω εγώ που είναι τόσες πολλές):

1. Η εμπειρία μας στην οποία αναφέρεσαι και η οποία είναι πολύ περιορισμένη σε κεντρικό πολιτικό επίπεδο αφορά εφαρμογή αμεσοδημοκρατικών διαδικασιών από τους ταγούς του φαλιρισμένου συστήματος της «αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας» μας ή αλλιώς της ολιγαρχικής μασκαράτας μας. Δεν μπορείς να ακυρώνεις ως δήθεν δημοκρατική μια διαδικασία που δεν την ενεργοποίησαν ποτέ αυτοί που την πιστεύουν αλλά αυτοί που τους συνέφερε. Δεν φταίει, δηλαδή, η διαδικασία για την κακιά εμπειρία μας, αλλά 100% αυτοί που την υλοποίησαν.
2. Επειδή μας αρέσει να ακριβολογούμε και επειδή χαρακτηρίζεις τη δημοκρατία ως μια διαδικασία θα πρέπει να πω ότι δεν υπάρχουν δήθεν διαδικασίες. Υπάρχουν διαδικασίες που αλλού στοχεύουν και αλλού οδηγούν, εξαιτίας (πάλι) των χειριστών τους. Αλλά οι διαδικασίες ως περιεχόμενο για να είναι «δήθεν» πρέπει να μην υλοποιούνται σύμφωνα με τις προδιαγραφές τους. Μιλάς για τη δημοκρατία ως μια διαδικασία αλλά δεν προσδιορίζεις το ακριβές περιεχόμενό της ως κάτι επιπλέον του διαδικαστικού. Για μένα και ο Σεραφείμ δημοκρατικός ήταν καθώς δεν διόρισε μητροπολίτη, αλλά εξέλεξε με τους όρους υλοποίησης της δημοκρατικής διαδικασίας τους. Εάν πάμε στον αδιαπραγμάτευτο πυρήνα αυτής της διαδικασίας που είναι η ελεύθερη έκφραση δια της ψήφου, τότε καμιά ψηφοφορία δεν είναι δήθεν, εκτός εάν η ατομική ψήφος εκβιάζεται. Επομένως δεν υπάρχουν δήθεν δημοκρατικές διαδικασίες, εκτός εάν αναφέρεσαι σε άσκηση οποιουδήποτε είδους βίας στον ψηφοφόρο.
3. Δεν αντιλαμβάνομαι πώς χειραγωγείται το «αποφασίζον σώμα» από αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες. Πάλι πέφτουμε στην ίδια παγίδα. Εάν ο ταγός της αντιπροσωπευτικής ολιγαρχικής μασκαράτας οδηγηθεί για οποιοδήποτε λόγο σε δημοψήφισμα και επιχειρήσει με οποιοδήποτε μέσο να χειραγωγήσει τον πολίτη δεν φταίει η διαδικασία του δημοψηφίσματος γι’αυτό. Σχεδόν δεν φταίει ο μασκαράς. Και σχεδόν δεν χειραγωγείται ο κόσμος. Τελευταίο δημοψήφισμα που θυμάμαι ήταν της Κύπρου. Πιστεύεις ότι χειραγωγήθηκε ο λαός στο ΟΧΙ από μια ηγεσία που καλά –καλά δεν συμφωνούσε, εάν θέλει ή δεν θέλει την εφαρμογή του σχεδίου Ανάν; Θα έλεγα ότι ολόκληρη η κινδυνολογία που αναπτύχθηκε εκείνη την εποχή για τις συνέπειες της άρνησης της Κύπρου ήταν σαφής προσπάθεια χειραγώγησης η οποία δεν απέφερε αποτέλεσμα γιατί μια ΑΜΕΣΟΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ διαδικασία λειτούργησε σωστά: Δηλαδή, κατέδειξε τη θέληση του λαού (προσωπικά θα έβλεπα με τον ίδιο τρόπο τα πράγματα, εάν το αποτέλεσμα ήταν το αντίθετο).
4. Η τελευταία πρόταση της τρίτης παρατήρησης είναι πάσα για την τέταρτη. Διόλου δε διαχέονται οι ευθύνες. Είναι απολύτως σαφείς και καταγεγραμμένες. Ο κάθε ψηφοφόρος είναι υπεύθυνος και συλλογικά όλοι μαζί οι ψηφοφόροι για τις επιλογές του εκλογικού σώματος. Το αντίθετο συμβαίνει με το αντιπροσωπευτικό σύστημα. Υπεύθυνος είναι ο αντιπρόσωπος (που στη δική μας παραφθορά, ούτε αυτός δεν είναι υπεύθυνος ποτέ και για τίποτα), ο οποίος αναλαμβάνει τις ευθύνες της όποιας επιλογής του. ΤΙΣ ΕΥΘΥΝΕΣ ΕΚΕΙΝΩΝ ΠΟΥ ΤΟΝ ΕΣΤΕΙΛΑΝ ΝΑ ΤΑ ΚΑΝΕΙ ΜΑΝΤΑΡΑ ΠΟΙΟΣ ΤΙΣ ΑΝΑΛΑΜΒΑΝΕΙ; ΤΙΣ ΕΥΘΥΝΕΣ ΕΚΕΙΝΩΝ ΠΟΥ ΜΟΝΙΜΩΣ ΕΚΛΕΓΟΥΝ ΩΣ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΟ ΚΑΠΟΙΟΝ ΑΧΡΗΣΤΟ ΚΑΙ ΑΝΙΚΑΝΟ ΠΟΙΟΣ ΤΙΣ ΑΝΑΛΑΜΒΑΝΕΙ; Προσωποποιεί η απαίδευτη κοινωνία τις ευθύνες στους απαίδευτους αντιπροσώπους της κι έτσι βγαίνει λάδι η ίδια και αλαλάζουσα φέρουσα τη ρομφαία………Ενώ όταν η απόφαση είναι αμεσοδημοκρατική φταίνε όλοι. Εκείνοι που οδήγησαν στη λάθος επιλογή, οι άλλοι που δε μετείχαν στη διαδικασία, εκείνοι που δεν έπεισαν για το ορθό της δικής τους επιλογής,…….όλοι με διαφορετικό βαθμό ευθύνης βεβαίως.
5. Από θέση αρχής πρέπει να δεχτούμε ότι δεν νοείται ανεύθυνος ψηφοφόρος. Ήδη η αριστερή αριστερά που προτείνεις, ως πρώτο βήμα, εκπαιδεύει τον ενεργό πολίτη. Επομένως, θεωρώ ότι κινούμαστε στο ίδιο μήκος κύματος ως προς τη θεώρησή μας για τη συγκρότηση και τις ευθύνες του ψηφοφόρου. Έτσι, δεν μπορεί ο ίδιος ψηφοφόρος, στο ένα σύστημα να είναι «ανεύθυνος και χειραγωγούμενος» και στο άλλο «συνεπής και αποτελεσματικός».

Μια άλλη επισήμανση είναι ότι δεν καταλαβαίνω τη δημοκρατία ως διαδικασία αλλά ως πολίτευμα. Οι διαδικασίες μπορεί να είναι δημοκρατικές, αλλά η δημοκρατία διαδικασία…….μου φαίνεται πολύ περιοριστικό. Νομίζω ότι αντιλαμβάνομαι τι θέλεις να πεις, αλλά δε συμφωνώ με την ορολογία. Δεν έχει νόημα όμως να μπλέξουμε στους ορισμούς των λέξεων. Διακρίνω την ύπαρξη διάστασης στη φιλοσοφία που είναι και σημαντικότερη. Για σένα η δημοκρατία είναι μέσο. Δε διαφωνώ……αλλά και το μπρίκι είναι μέσο…….και δεν συμφωνώ με την αίσθηση που αφήνεις ότι η δημοκρατία είναι μπρίκι. Βλέπεις ο σκοπός των δύο μέσων είναι εντελώς διαφορετικής βαρύτητας. Στην περίπτωση του πολιτεύματος, είναι τόσο μεγάλη η βαρύτητα που δικαιολογημένα μπορεί να συγχέεται το μέσο, με τον σκοπό. Οι αγώνες για τη δημοκρατία δεν γίνονται για την επιλογή μιας διαδικασίας αντί των υπολοίπων. Εγώ τους αντιλαμβάνομαι ως αγώνες για την ελεύθερη έκφραση, για την ισχύ της συλλογικότητας, για την κατοχύρωση των αδυνάτων έναντι των δυνατών. Αυτά είναι πολύ περισσότερα πράγματα από στοιχεία μιας διαδικασίας. Είναι περισσότερα ακόμα και από τον τρόπο κοινωνικής οργάνωσης. Είναι στάση ζωής, αρχές και αξίες. Δεν θα περιόριζα λοιπόν τη δημοκρατία σε μια απλή διαδικασία.

Λες ότι ο σύγχρονος πολίτης δεν μπορεί να είναι τόσο συγκροτημένος επί παντός επιστητού για να μπορεί να παίρνει θέση σε αμεσοδημοκρατικές αποφάσεις από το πετρέλαιο της οικοδομής έως την επένδυση σε δομημένα ομόλογα. Συμφωνώ. Ποιος είπε ότι πρέπει να είναι απόλυτα συγκροτημένος; Γιατί απαξιώνουμε την παλιά καλή κοινή λογική που μπορεί να βοηθά των καθένα μας να κάνουμε σωστές κρίσεις χωρίς να είμαστε επαΐοντες; Δεν είναι απαραίτητο ο συμμετέχων σε αμεσοδημοκρατική διαδικασία να κατεβάζει «πλατφόρμα» για την αγορά του πετρελαίου………Είναι απαραίτητο σε εύλογο χρόνο να γνωρίζει τις βασικές διαστάσεις του ζητήματος (η γενική παιδεία που έχεις αναφέρει), ώστε να μπορεί να αξιολογήσει τις προτάσεις εκείνων των ενοίκων που έκαναν τον κόπο να ψάξουν τα πάντα για την καλύτερη προμήθεια πετρελαίου. Η διαφορά του αντιπροσωπευτικού συστήματος με το αμεσοδημοκρατικό στο παράδειγμά σου είναι θεμελιώδης: Είναι άλλο να εκλέγεις το διαχειριστή, έστω στη βάση της αξιοσύνης του, και στη συνέχεια να του εκχωρείς το δικαίωμα της απόφασης για την προμήθεια του πετρελαίου, μέχρι τις επόμενες εκλογές και άλλο να ακούς τον εκάστοτε άξιο ένοικο της οικοδομής (εδώ δεν είναι αποκλειστικά ο αντιπρόσωπος αυτός) να επιχειρηματολογεί κάθε φορά και να σε οδηγεί να αποφασίσεις μόνος σου πώς θα πάρεις πετρέλαιο (εναλλάσσοντας και τους προμηθευτές).
Και μήπως μπορούν να είναι τόσο καταρτισμένοι όσο τους περιγράφεις οι αντιπρόσωποι μας (όχι αυτοί που έχουμε, αλλά, έστω, οι ιδανικοί); Εάν μεν μπορούν κάποιοι να είναι τόσο καταρτισμένοι, τότε θεωρητικά μπορούν όλοι. Εάν δεν μπορεί κανένας, τότε γιατί να έχουμε αντιπρόσωπο;

Επανέρχομαι πάντως και κλείνω μ’αυτό που είπα στην αρχή: Νομίζω ότι μια σύγχρονη αριστερή αριστερά μπορεί να ξεκινήσει από τα πρακτικά ζητήματα που θέτεις εδώ και μακροπρόθεσμα να καταλήξει εκεί που θέλω εγώ. Βαδίζουμε στην ίδια προοπτική……

Περί αυτεξούσιων, άφοβων πολιτών για μια αριστερή Αριστερά

Αγαπητέ Ναπολέοντα,

Ξεκίνησα, αρκετά καθυστερημένα, την ενημέρωσή μου γύρω από τις ιδέες σου για μια αριστερή Αριστερά. Επειδή, μετά χαράς μου διαπιστώνω ότι έχει αναπτυχθεί ήδη σημαντικός σχολιασμός και προβληματισμός γύρω από τα θέματα που θίγεις, θεωρώ ότι τα δικά μου σχόλια θα χαθούν ανάμεσα στα πολλά που έχουν ήδη διατυπωθεί. Γι’αυτό σκέφτηκα να καταθέσω τις απόψεις μου εδώ όπου είναι ευκολότερο να τις συζητήσουμε και ενδεχομένως να διευρύνουμε τον κύκλο των συζητητών. Αυτό μέχρι να τοποθετηθώ στις έως τώρα κατατεθειμένες απόψεις. Από την στιγμή που θα συγχρονιστούμε θα σχολιάζω στο χώρο σου συμμετέχοντας κανονικά στη συζήτηση. Στην ουσία τώρα……………..

Το θέμα μας είναι ζουμερό, επίκαιρο (από το 1989 έως σήμερα) και ελκυστικό. Και γι’αυτό………….προβληματικό. Όσοι αυτοπροσδιορίζονται ως αριστεροί (και είμαστε τόσοι πολλοί ζωή να’χουμε) έχουμε να πούμε και από κάτι για το τι πρέπει να είναι η σύγχρονη αριστερά.

Εσύ ξεκινάς με τον πολίτη και τα ζητούμενα από τη ζωή. Κωδικοποιώντας, ελπίζω σωστά, υποστηρίζεις ότι εν αρχή είναι η αντίληψη για τη ζωή και κατ’επέκταση η παιδεία που συνδημιουργεί και υποστηρίζει αυτή την αντίληψη. Θα έλεγα ότι είναι μια σωστή και απαραίτητη βάση αυτή που θέτεις που, όμως, θα αργήσει να φέρει την αριστερή Αριστερά. Ο κύριος και σημαντικότερος λόγος είναι ότι ο άνθρωπος κατά κανόνα αδυνατεί να συλλάβει το απώτερο νόημα της ύπαρξής του ώστε να ορίζει για τον εαυτό του το «γνώθι σαυτόν». Ποιο είναι το απώτερο νόημα; Ότι είναι θνητός. Η συνείδηση του πεπερασμένου της ύπαρξης είτε δεν υπάρχει, είτε εάν υπάρχει οδηγεί στο ίδιο αποτέλεσμα με εκείνους που δεν την κατέχουν. Το αποτέλεσμα αυτό είναι η αποκτήνωση.

Όταν δεν υπάρχει ο ορισμός της ύπαρξης δια του θανάτου ο άνθρωπος κυνηγά τα μέσα για μια υλιστικά καλύτερη ζωή θεωρώντας ότι είναι άτρωτος. Όταν υπάρχει η παραπάνω στάση ζωής, κατά κανόνα οδηγεί στην χρήση και κατάχρηση των παραπάνω μέσων στη λογική της απόλαυσης του εφήμερου. Λυπάμαι που δεν έχω καμία εμπιστοσύνη στον άνθρωπο. Όταν έχει τα μέσα εξαγριώνεται και αυτό το θεωρώ κανόνα. Η πνευματικότητα που προϋποτίθεται για το «γνώθι σαυτόν» αποκτάται δια του ασκητισμού τον οποίο μπορεί να υποστηρίξει μόνο η βαθιά πεποίθηση της πεπερασμένης ύπαρξης. Επομένως, συμπεραίνω πως το «γνώθι σαυτόν» σε καθιστά κάτι παραπάνω από αριστερό. Σε καθιστά άνθρωπο και σου ανοίγει δύο δρόμους: 1. την πορεία προς την πνευματικότητα (στις θρησκείες τη θέωση) και 2. την πορεία προς τον υλισμό. Η εποχή μας όπως και όλες οι εποχές δείχνουν ότι ο άνθρωπος συντριπτικά πορεύεται στο δεύτερο δρόμο.

«Επομένως τι;», θα ρωτήσεις. Επομένως, η αριστερά και η δεξιά δεν έχουν να κάνουν με το «γνώθι σαυτόν» αλλά με το πώς διατηρείς ήμερο το θηρίο. Και εδώ είναι αποκλειστικά θέμα διαχείρισης και διανομής των πόρων. Δηλαδή, η κοινωνική σύμβαση για τη χρήση των πόρων θα είναι είτε στη λογική της εξαγρίωσης (καπιταλισμός και φιλελευθερισμός), είτε στη λογική της εξημέρωσης (σοσιαλισμός και κουμμουνισμός).

Η παιδεία και η εκπαίδευση είναι, σαφώς, θεμελιώδης παράμετρος στη λύση του προβλήματος. Αλλά δεν μπορούμε να ξεκινήσουμε από αυτή. Το κλειδί είναι η διανομή των πόρων. Αυτή την καθορίζει το εκάστοτε σύστημα εξουσίας. Η λογική ότι αυτό το σύστημα θα δημιουργεί πολίτες που θα το αναιρέσουν είναι εγγενώς αντιφατική. Η παιδεία δε φέρνει την αριστερά αλλά την συντηρεί. Την αριστερά, την φέρνει η ανέχεια των μαζών. Αυτά επί της αρχής……………αλλά έχω και κάποια σχόλια επί του πρακτέου.

Θίγεις το θέμα της παιδείας και κάνεις συγκεκριμένη πρόταση για μια παιδεία – εργαλείο της αριστερής κοινωνίας. Η τελική πρότασή σου όμως είναι μίγμα παιδείας, εκπαίδευσης και καλλιέργειας δεξιοτήτων. Για μένα αυτά είναι διακριτά μεταξύ τους. Το εκπαιδευτικό σύστημα δεν μπορεί να τα υπηρετεί όλα και ταυτόχρονα, δεν είναι η δουλειά του. Από το εκπαιδευτικό σύστημα μπορείς να ζητάς την εκπαίδευση και τις δεξιότητες, αλλά την παιδεία την καλλιεργείς με ένα σύνολο πολιτικών σε περισσότερες εκφάνσεις της κοινωνικής και ατομικής ζωής. Δηλαδή, οι κατευθύνσεις που προτείνεις εκτός ενός συνολικού πλαισίου πολιτικών δεν οδηγούν κατ’ανάγκη σε παιδευμένα άτομα κατά τη γνώμη μου. Γι’αυτό θέλω και σύγχρονα, καθαρά κτίρια και επιμορφούμενους καθηγητές και γονείς και ένα σωρό άλλα πράγματα. Και σίγουρα δεν θέλω τα σημερινά αριστερά κόμματα της Ελλάδας που δεν ορίζουν για ποιο λόγο αγωνίζονται για ένα δημόσιο, δωρεάν εκπαιδευτικό σύστημα δίνοντας την εντύπωση ότι υπερασπίζονται συντεχνιακές και συντηρητικές, καθεστωτικές πρακτικές.

Ας αλλάξει, λοιπόν, η στόχευση του εκπαιδευτικού συστήματος. Αλλά αφού έρθει η αριστερά. Για να έρθει πρώτα προηγούνται άλλες στοχεύσεις. Θα καταλάβεις ποιες προκρίνω όταν θα τοποθετηθώ και στις επόμενες επισημάνσεις σου.